ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΗΣ ΟΛΜΕ σχετικά με την έκθεση "Bodies"

Ο.Λ.Μ.Ε.
Ερμού & Κορνάρου 2
ΤΗΛ: 210 32 30 073 – 32 21 255
FAX: 210 32 27 382 – 33 11 338
www.olme.gr
e-mail: olme@otenet.gr

Αθήνα, 22.5.09



Παρουσιάζονται αυτό το διάστημα στην Αθήνα, στο πλαίσιο της έκθεσης «Bodies», νεκρά ανθρώπινα σώματα και όργανα που έχουν υποστεί μια τεχνική διαδικασία ειδικής συντήρησης (πλαστινοποίηση).
Η έκθεση αυτή, που παρουσιάζεται σε διάφορες χώρες, έχει δημιουργήσει διάφορες αντιδράσεις και έχει προκαλέσει ενστάσεις από πολίτες και οργανώσεις.
Όπως αναφέρεται και στο πόρισμα της γαλλικής Εθνικής Συμβουλευτικής Επιτροπής για θέματα ηθικής στις επιστήμες της Ζωής και της Υγείας για την έκθεση
«Our Body» (Ιούνιος 2008): «… τα σώματα αυτά αποπροσωποποιούνται, γίνονται ανώνυμα και η διαδικασία της πλαστινοποίησης παρουσιάζεται κάτω από ένα καθαρά τεχνικό και βιομηχανικό πρίσμα. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με μια προσέγγιση που θυμίζει τη μεταχείριση των πτωμάτων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο».
Ως εκπαιδευτικοί προβληματιζόμαστε ιδιαίτερα με τις ενστάσεις που έχουν διατυπωθεί τόσο για την προέλευση των νεκρών σωμάτων και οργάνων (π.χ. καταγγελίες ότι προέρχονται από πρώην κρατουμένους), όσο και για το ίδιο το περιεχόμενο και τη στόχευσή της, δηλαδή ότι επιχειρείται η συμφιλίωση της κοινωνίας με την ιδέα μιας αχαλίνωτης εκμετάλλευσης ακόμα και των νεκρών σωμάτων ως απλών «εκθεμάτων» και εμπορευμάτων προς αγοραπωλησία! Γιατί ούτε η τέχνη ούτε η επιστήμη ούτε η παιδαγωγική ούτε φυσικά η νόμιμη ευαισθητοποίηση του κοινού στο θέμα των μεταμοσχεύσεων, τίποτα δεν είναι δυνατό να δικαιολογήσει την ανεπίτρεπτη μετατροπή του θανάτου σε δήθεν επιστημονικό έργο με εικαστικές «προεκτάσεις» και πολλά κέρδη σε μια εταιρεία, τη στιγμή μάλιστα που παραμένει θολό το πώς έφτασαν τα σώματα κάποιων συνανθρώπων μας στο τραπέζι της «πλαστινοποίησης». Πόσο μάλλον σ’ ένα τόπο όπου εξακολουθεί να διδάσκεται στα σχολεία η Αντιγόνη κι όπου πρέπει τουλάχιστον να γνωρίζουμε πως ο τρόπος με τον οποίο μια κοινωνία αντιμετωπίζει τους νεκρούς λέει τα πάντα για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους ζωντανούς.
Οτιδήποτε προσπαθεί να μας συμφιλιώσει με τη φρίκη, να μας κάνει αναίσθητους στο θάνατο και να ναρκώσει τα αντανακλαστικά μας απέναντι στην εμπορευματοποίηση κυριολεκτικά των πάντων είναι εχθρικό προς την κοινωνική μας συγκρότηση και επικίνδυνο. Ιδιαίτερα όταν αυτό ζητάει τη συνενοχή της επιστήμης, της παιδαγωγικής, της τέχνης και του ανθρωπισμού.
Για τους παραπάνω λόγους πιστεύουμε, ότι δεν θα έπρεπε να συνδράμουν και να δανείζουν το κύρος τους σε τόσο αμφιλεγόμενες επιχειρήσεις δημόσιοι φορείς όπως ο Δήμος Αθηναίων και ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων.
Για όλους αυτούς τους λόγους ενώνουμε τη φωνή μας με τους πολίτες και τις οργανώσεις που ανέδειξαν το σημαντικό αυτό ζήτημα και απαιτούμε την ακύρωση αυτού του αίσχους!

Σχετικά με την επίμαχη έκθεση «Bodies» στο Γκάζι
και τους λόγους που αυτή έγινε δυνατή και μάλιστα πετυχαίνει μεγάλη προσέλευση.


Σίγουρα δεν θα περίμενε κανείς ότι κάποιοι ιθύνοντες, κρατώντας μια τίμια στάση, θα πρόβαλλαν αντίσταση ή και θα αρνούνταν την άδεια σε μια τέτοια έκθεση για κάποιους λόγους ηθικής τάξεως. Όπως και η υπόλοιπη κοινωνία, έτσι και αυτοί χαρακτηρίζονται από δέος και υποτέλεια για ό,τι ακούγεται μοντέρνο, πρωτοποριακό, πληροφοριακό, αισθητικά και τεχνικά άρτιο. Επιπλέον, οι συγκεκριμένοι ιθύνοντες χαρακτηρίζονται από πολιτική δειλία και ευθυνοφοβία, αμηχανία και, στη χειρότερη περίπτωση, κυνισμό.
Από την άλλη μεριά οι επισκέπτες, στη μεγάλη τους πλειοψηφία υποθέτω, είναι οι άνθρωποι που νοιώθουν πιεστική ανάγκη για συμπόρευση με το πρωτόκολλο των must συν αυτό το «ήπιο πάθος» για οτιδήποτε έχει κάτι να κάνει με τέχνη και επιστήμη.
Παραέξω υπάρχει η ευρύτερη κοινωνία, η οποία αν και δεν καλοβλέπει αυτή την έκθεση, ζει μέσα στην πολυδιάσταση, «μεσ’ στις πολλές έννοιες», στη χαλάρωση της συντηρητικής παράδοσης και μέσα σ’ αυτή την ανοχή βάθους που κυβερνά τον κόσμο και κάνει αποδεκτό το κάθε τι καθιστώντας το «θέμα επιλογής».
Μια σύντομη συζήτηση με επισκέπτες της, ή όσους παρ’ όλες τις αμφιβολίες τους θα ήθελαν να την δουν, φέρνει σαν πρώτο κίνητρο την περιέργεια. Την περιέργεια για το σώμα: αυτόν τον «άλλο», το σώμα που έγινε ένας ξένος, ένας συνέταιρος ή, λ.χ. σε περίπτωση αρρώστιας, ένας ενοχλητικός συγκάτοικος. Το σώμα που μας γίνεται παρόν σε στιγμές έρωτα, άθλησης, αρρώστιας ή μιας ξαφνικής έντονης σωματικής προσπάθειας και που όλο το υπόλοιπο καιρό απουσιάζει και μυθοποιείται μέσα από γυμναστικές, σπορ, δίαιτες και μόδες.
Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς τους παππούδες μας, παλιούς χειρώνακτες, να συνωστίζονται σ’ ένα τέτοιο γεγονός, αφού εκείνοι, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από μας, ήταν το σώμα τους; Ας αφήσουμε ότι θα είχαν κάποιες βάσιμες αμφιβολίες για την ποιότητα και τη νομιμότητα του εγχειρήματος. Και επιπλέον διατηρούσαν τα μυαλά τους. Άλλωστε ήταν μακρινή ακόμα η εποχή που οι λέξεις «νοσηρότητα» και «διαστροφή» θα έχαναν το νόημά τους όπως και τόσες άλλες.
Έχουμε λοιπόν μια σειρά από σώματα, νεκρά και «ανοιχτά», στην ιδανική μορφή δηλαδή, για να παραδοθούν στο φιλοπερίεργο βλέμμα, κι εδώ η ηδονοβλεπτική διάθεση προς το αποξενωμένο σώμα συναντιέται με την (λαθραία και αγορασμένη) κλεφτή ματιά προς τον θάνατο: αυτός ο οποίος κατέστη το κρυφό γεγονός και κηρύχθηκε «ανεπιθύμητος» μια persona non grata στον σύγχρονο κόσμο.
Εδώ χρειάζεται μια διευκρίνιση γιατί το θέμα είναι λεπτό. Ο άνθρωπος πάντα απέκρυπτε το πρόσωπο του θανάτου, ρίχνοντας, για παράδειγμα, ένα σεντόνι στο πρόσωπο του νεκρού γιατί η στιγμή ήταν τρομερή και αφόρητη, αλλά αποδεχόταν καλύτερα τον θάνατο σαν γεγονός.
Αυτή η απόκρυψη λοιπόν του γεγονότος του θανάτου είναι απαραίτητη σε μια κοινωνία που βασίστηκε στην οργανωμένη ξενοιασιά για να μπορεί να είναι αβαθής και απεριόριστα καταναλωτική, δηλαδή μια κοινωνία χαζοχαρούμενη.
Φυσικά ό,τι «ξεχάστηκε» ό,τι απωθήθηκε στην περιφέρεια επιστρέφει για να εμφανιστεί παντοδύναμο στο κέντρο. Ο θάνατος μάς συστήνεται ξανά μέσα από την έξαρση των νευρώσεων, το μπουμ των αντικαταθλιπτικών και τις συλλογικές φοβίες παρά τις υγιεινιστικές μανίες που εξαπλώνονται παντού για να τον αποκλείσουν.
Και κρύψιμο του θανάτου δεν είναι μόνο ότι στα σύγχρονα σπίτια ούτε γεννιέται ούτε πια κανείς πεθαίνει (πράγμα που σημαίνει ότι οι δύο σημαντικότερες στιγμές της ζωής, η είσοδος σ’ αυτήν και η έξοδος έχουν ιατρικοποιηθεί και παραχωρηθεί στα νοσοκομεία), είναι ακόμα η παρακμή, η απαξίωση και το «ξεπέρασμα του πένθους» σαν μια λυτρωτική λειτουργία επιστροφής στη ζωή. Και τί άλλο μπορεί να δηλώνει αυτό παρά το ότι και η ζωή η ίδια αποτελεί στόχο αποκλεισμού όπως δείχνει η συστηματική αποστείρωση, η οποία, όπου εμφανίζεται, σημειώνει το τελευταίο όριο επέκτασης του Δυτικού Κόσμου.
Μια, δυο ακόμα παρατηρήσεις: Μου φαίνεται ότι αυτή η έκθεση παίζοντας με δύο θέματα που γίνονται ολοένα και περισσότερο ταμπού σήμερα, δηλαδή το σώμα και ο θάνατος, έχει από τη φύση της σαν στόχο να συγκινήσει αυτούς που δεν συγκινούνται με τίποτα. Κι απ’ ό,τι φαίνεται υπάρχουν πολλοί.
Επίσης, το γεγονός ότι σώματα από τη «μακρινή» και πληβειακή Κίνα εκτίθενται εδώ και όχι κάποιοι Ευρωπαίοι ή και Έλληνες, οπότε το πράγμα θα γινόταν όντως σκανδαλώδες, οδηγεί σε μια ακόμα δυσοίωνη διαπίστωση για τη Δημοκρατία μας.
Αγαπητοί φίλοι, θελήσαμε εμείς, μια μικρή ομάδα που συγκροτήθηκε σ’ ένα «εργαστήριο ιδεών που τίθενται αμέσως σε εφαρμογή» να γίνουμε ένας αντίλογος στη συγκεκριμένη έκθεση. Θελήσαμε να βάλουμε το θέμα στην κοινωνία. Να το καταστήσουμε δημόσιο. Όπως περιμέναμε, η ανταπόκριση υπήρξε ασθενής παρά τα επιχειρήματά μας. Οι τάσεις είναι ισχυρές. Κάποιοι μας χαρακτήρισαν ρομαντικούς. Όχι άσχημα. Πάντα οι ρομαντικοί τάσσονταν με «μια χαμένη υπόθεση» αρκεί να τους φαινόταν η σωστή υπόθεση. Νομίζω όμως ότι περισσότερο απ’ αυτό είμαστε νοσταλγοί. Νοσταλγοί μιας κοινωνίας αξιών, μιας κοινωνίας που θέλει και μπορεί να «συσταθεί εν σώματι» να σκέφτεται και να αποφασίζει. Για μια ακόμα φορά το θέμα υπήρξε πολιτικό.

Βασίλης Ηλιακόπουλος

Το παρισινό Εφετείο επικύρωσε το κλείσιμο

της έκθεσης πτωμάτων «Our Body»!

 

Τη στιγμή που στην Τεχνόπολη της Αθήνας η παρόμοιου τύπου έκθεση «Bodies-The Exhibition» πήρε επίσημα παράταση μέχρι τις 28 Ιουνίου, από την επίσημη ιστοσελίδα της γαλλικής εφημερίδας Le Monde πληροφορούμαστε, ότι χτες, Πέμπτη, 30 Απριλίου, το Εφετείο επικύρωσε την πρωτοβάθμια (από 21/4/09)  απαγόρευση της έκθεσης «Our Body» στο Παρίσι.

Ο πρόεδρος του Εφετείου, Jean-Claude Magendie, στήριξε την απόφαση ουσιαστικά στις αμφιβολίες που υπάρχουν σχετικά με την προέλευση των πτωμάτων. Όπως τονίζει η απόφαση, «η εταιρεία Encore Events [διοργανώτρια της έκθεσης] δεν απέδειξε, όπως όφειλε, ότι η προέλευση των υπό συζήτηση πτωμάτων είναι νόμιμη, και όχι έκνομη, ούτε απέδειξε την ύπαρξη συγκατάθεσης [από τους εκλιπόντες για τη συγκεκριμένη χρήση του σώματός τους μετά θάνατον]».

Βλ. http://www.lemonde.fr/archives/article/2009/04/30/la-cour-d-appel-confirme-l-interdiction-de-l-exposition-our-body_1187537_0.html

Με την ευκαιρία θυμίζουμε, ότι αυτό το ζήτημα αφορά και την έκθεση στην Τεχνόπολη, αφού ασφαλώς δεν μπορούν να ληφθούν στα σοβαρά διαβεβαιώσεις του τύπου «είδαμε πιστοποιητικά αλλά … δεν έχουμε κρατήσει αντίγραφά τους» (!), που φέρεται να ακούστηκαν από αρμόδια χείλη στην πρωινή εκπομπή του δημοσιογράφου Μάριου Διονέλλη στο ρ/σ «Στο Κόκκινο».

Για το θέμα παραπέμπουμε επίσης

― στην προ ημερών συνέντευξη του μέλους μας Γιάννη Ιωαννίδη στο TVXS: http://www.tvxs.gr/v9652

και

― σε σχετικό απόσπασμα από τη συνέντευξη τύπου του προέδρου της Τεχνόπολης κ. Φώτη Ιγνατίου : http://www.tvxs.gr/v10547

 

Εργαστήριο Αντισωμάτων